Một trong những kiến thức cơ bản đầu tiên cần nắm vững của khi mới bắt đầu học thiết kế đó là nắm vững lý thuyết về màu sắc và các nguyên tắc phối màu. Cũng giống như các quy luật về bố cục, typography thì màu sắc cũng có những nguyên tắc mà bất kỳ nhà thiết kế mới bắt đầu nào cũng cần nắm vững.

Trước khi bắt đầu, chúng ta cần tìm hiểu về bánh xe màu (color wheel). Bánh xe màu là một công cụ đắc lực cho công việc phân phối màu sắc trong hầu hết mọi lĩnh vực của cuộc sống. 12 màu trên bánh xe tượng trưng cho mối quan hệ giữa các màu, bao gồm: 3 màu bậc 1 (vàng, đỏ và xanh lam), 3 màu bậc 2 (cam, tím và xanh lục) và 6 màu bậc 3 (màu thu được bằng cách trộn màu bậc 1 và màu bậc 2).

1. Phối màu đơn sắc (Monochromatic)

Phối hợp màu đơn sắc là cách sử dụng một màu chủ đạo hoặc sử dụng nhiều sắc độ khác nhau của cùng một màu. Kiểu phân phối màu này không quá bất thường và tạo cho người nhìn cảm giác dễ chịu. Tuy nhiên, đôi khi bạn sẽ gặp rắc rối khi muốn tạo điểm nhấn với một số chi tiết trong sản phẩm vì sự đơn điệu của kiểu phân phối màu đơn sắc.

Phối màu đơn sắc thường được sử dụng nhiều trong những thiết kế mang phong cách tối giản nhất. Nó giúp người xem không bị đánh nhãn quá nhiều vào các yếu tố khác mà tập trung hoàn toàn vào yếu tố chính. 

2. Phối màu tương đồng (Analogous)

Phối màu tương đồng (Analogous) là cách phân phối các màu gần nhau (thường là 3 màu) trên bánh xe màu. Cách phân phối màu này phong phú về màu sắc hơn so với cách phân phối màu đơn sắc. Chính vì vậy, khi sử dụng nó, bạn có thể phân biệt dễ dàng hơn những nội dung khác nhau trên một sản phẩm. 

Với cách phối màu tương đồng, bạn phải lựa chọn một màu chủ đạo. Đây là màu được sử dụng nhiều nhất và các màu khác phải có sự tương tác tốt với màu chủ đạo. Sau đó, kết hợp với các sắc màu liền kề nó trên bánh xe màu. Các màu sắc có vị trí gần nhau có tính tương đồng bổ trợ cho nhau. Việc bố trí hợp lý sẽ tạo ra các dòng chảy tự nhiên của màu sắc.

3. Phối màu tương phản (Bổ sung)

Khi muốn tạo ra sự nổi bật và bắt mắt cho thiết kế thì cách đơn giản nhất là lựa chọn các cặp màu sắc tương phản, đó chính là những cặp màu sắc nằm đối diện nhau trong bánh xe màu sắc. Các chi tiết quan trọng sẽ trở nên ấn tượng hơn nhờ sử dụng các cặp màu đối xứng. 

Khi sử dụng kiểu phân phối này, bạn nên chọn một màu chủ đạo. Tiếp theo, những màu đối xứng với nó sẽ được chọn làm màu phụ. Lưu ý nho nhỏ, không nên sử dụng những màu có độ nhạt (desaturated colors), vì những màu như vậy sẽ làm mất đi tính tương phản cao giữa các cặp màu với nhau.

4. Phối màu bộ ba (Triadic)

Kiểu phân phối màu này được tạo nên bởi 3 màu nằm ở 3 góc khác nhau trên bánh xe màu, tạo thành một hình tam giác đều. Ba màu này kết hợp, bổ sung cho nhau và tạo nên sự cân bằng cho thiết kế.

Kiểu phân phối màu này rất khó sử dụng khi bạn muốn tạo điểm nhấn cho thiết kế của mình. Tuy nhiên, rất nhiều nhà thiết kế lại rất thích kiểu phân phối màu này vì nó tạo ra sự hài hòa, cân bằng cho thị giác.

5. Phối màu bổ sung xen kẽ (Chia – bù)

Đây là kiểu phân phối màu sử dụng 3 màu ở 3 góc khác nhau trên các vòng tròn màu để tạo nên một hình tam giác cân. Để có được cách phân phối màu này, bạn phải kết hợp một màu chính và hai màu liền kề với màu tương phản của nó. Ví dụ: bạn có màu cam, bạn sẽ kết hợp nó với màu xanh lam-tím để có được một màu bổ sung xen kẽ.

Phối màu bổ túc xen kẽ giúp các nhà thiết kế có cơ hội khám phá ra những cặp màu lạ, độc lạ cho thiết kế của mình. Ngày nay, kiểu phân phối màu này được ứng dụng khá nhiều. Thông thường, các nhà thiết kế sẽ sử dụng màu trắng hoặc đen làm màu chủ đạo và lựa chọn màu thứ 3 áp dụng cho các chi tiết phụ là những màu bắt mắt như xanh, đỏ… Đây là cách phối màu an toàn, đơn giản nhưng the same results.

6. Phối màu bổ sung bộ tứ (Rectangular Tetradic/Compound Complementary)

Đây có thể được coi là kiểu phân phối màu khó nhất trong 6 kiểu phân phối màu cơ bản. Tuy nhiên, bạn sẽ có được những cặp màu tuyệt vời nếu chịu khó bỏ thời gian, công sức để lựa chọn màu sắc sắc nét và áp dụng kiểu phân phối màu này.

Phối màu theo nguyên tắc bổ sung bộ bóng được hình thành với 2 cặp màu bổ sung trực tiếp. Điểm mạnh cũng là điểm khác biệt của kiểu phối màu này là sự đối lập và bổ sung giữa 2 cặp màu. Kiểu phân phối màu này sẽ hoạt động tốt nhất khi bạn chọn một trong bốn màu làm màu chủ đạo và sử dụng ba màu còn lại làm màu nhấn. Bên cạnh đó, hãy chú ý cân bằng giữa gam màu nóng và gam màu lạnh.